Bij levende geschiedenis of reënactment beelden vrijwilligers een periode uit de geschiedenis uit. Dat kan een specifieke gebeurtenis zijn zoals het naspelen van een veldslag maar dat kan ook een meer algemene uitbeelding van het dagelijks leven in een periode zijn. Levende geschiedenis is één van de manieren om verhalen te vertellen rondom geschiedenis en erfgoed. Hiermee maak je op een andere manier contact met je publiek dan tijdens bijvoorbeeld een museumrondleiding.

Levende geschiedenis groepen bestaan uit meerdere generaties die samenkomen. Iedereen kan meedoen. Hierdoor zie je binnen levende geschiedenis groepen mooie samenwerkingen plaatsvinden tussen jongeren, gezinnen en ‘actieve ouderen’. Iedereen heeft zijn eigen motivatie om de geschiedenis uit te willen beelden: sommigen hebben simpelweg interesse in geschiedenis, anderen zijn nieuwsgierig naar historische kleding of zien levende geschiedenis als onderzoeksmethode om meer te leren over een specifieke periode. Weer anderen zijn geïnspireerd door games of tv-series met een historisch thema maar ook veel deelnemers willen graag samenkomen rondom een historisch thema, vanuit gemeenschapsgevoel. De motivaties zijn voor veel erfgoedvrijwilligers herkenbaar en hebben overlap met motivaties van erfgoedvrijwilligers in musea, monumenten, heemkundekringen of oudheidkamers.

Levende geschiedenis op jouw erfgoedlocatie

Hoewel levende geschiedenis groepen veel overeenkomsten hebben met vrijwilligers op de alom bekende erfgoedlocaties zijn samenwerkingen soms nog lastig. Samenwerkingen zijn voor beide partijen wel heel waardevol: erfgoedlocaties kunnen met behulp van levende geschiedenis bezoekers een beleving bieden waarbij alle zintuigen worden aangesproken. Dit zorgt er ook voor dat er soms een ander publiek naar jouw erfgoedlocatie komt.

Levende geschiedenis groepen vinden het fijn om op een historische locatie te werken, de locatie ondersteunt dan hun spel en gemeenschapsgevoel. Neem dus gerust eens contact op met één van de levende geschiedenisgroepen!

Enkele tips om rekening mee te houden:

• De groepen hebben vaak veel spullen bij zich, zorg dus voor een goede parkeerplaats dichtbij de erfgoedlocatie.
• Zorg voor een aparte kleedruimte, dit geeft reënactors de kans om zoveel mogelijk authentiek te zijn op hun ‘spellocatie’.
• Kijk of je de groepen kunt ontzorgen op het gebied van eten en drinken.
• Is het mogelijk om (open) vuur te stoken op jullie locatie? Maak hier vooraf afspraken over.
• Veel groepen vinden het fijn om te overnachten in hun kampement, kijk wat de mogelijkheden daarvoor zijn op jullie locatie.
• Willen jullie entree heffen voor bezoekers, overleg dan goed met de groep! Niet alle groepen vinden dit fijn en soms voelt het als ‘aapjes kijken’.
• Zorg dat reënactors weten bij wie zij terecht kunnen met vragen.
• Zorg dat reënactors ook weten bij wie bezoekers terecht kunnen met vragen. Bezoekers zien de groepen vaak in het verlengde de vrijwilligers van de erfgoedlocatie.

Authenticiteit

Bij erfgoedlocaties speelt authenticiteit een belangrijke rol. Veel erfgoedlocaties zijn immers opgezet rondom historische gebouwen of museale objecten. Levende geschiedenis groepen proberen zoveel mogelijk authentiek te zijn maar hanteren hierbij wel ieder hun eigen standaarden. Veel groepen gebruiken historische technieken om hun kleding of gereedschap te maken en er worden zoveel mogelijk historische materialen gebruikt.

Sommige materialen zijn tegenwoordig niet of nauwelijks te krijgen, denk bijvoorbeeld aan baleinen (walvissen zijn beschermde dieren). Binnen het streven naar authenticiteit moeten groepen zich aan de moderne (wettelijke) normen en waarden houden. Dat betekent ook dat het streven naar historische authenticiteit of accuraatheid niet mag leiden tot uitsluiting. Iedereen die dit wil moet onderdeel kunnen worden van een levende geschiedenis groep. Dit kan voor levende geschiedenis groepen een uitdaging zijn: hoe kun je iemand met een beperking zo goed mogelijk faciliteren? Veel groepen proberen culturele diversiteit op de achtergrond te zetten maar er zijn ook nog veel groepen die dit lastig vinden. Ga hierover in gesprek met de groep die je uitnodigt! Hoe gaat een groep om met diversiteit onder hun leden? En welke interactie is er met publiek?

Veiligheid

Iedere erfgoedlocatie heeft zijn eigen veiligheidsmaatregelen. Hebben jullie speciale maatregelen voor evenementen? Moeten er nog aanpassingen gemaakt worden bij aanwezigheid van een reënactmentgroep? Denk bijvoorbeeld aan vluchtroutes, de aanwezigheid van EHBO’ers of brandblussers. Veiligheid moet altijd voorop staan, ook als dit de (visuele) authenticiteit af en toe in de weg staat. Controleer ook of er speciale vergunningen nodig zijn, of dat jullie een doorlopende evenementenvergunning kunnen krijgen. Deze praktische randvoorwaarden moeten door de erfgoedlocatie zelf geregeld worden.

Levende geschiedenis als werkvorm

Levende geschiedenis komt veel voor tijdens evenementen maar er zijn heel veel manieren om met levende geschiedenis te werken. Denk bijvoorbeeld aan de demonstratie van ambachten in openluchtmusea, vaak gebeurt dit in historisch kostuum. Een ander leuk voorbeeld is te vinden bij Museum de Vier Quartieren in Oirschot: vrijwilliger Thea kruipt regelmatig in de rol van ‘ons moeder’. Zo prikkelt zij het geheugen van ouderen in bijvoorbeeld verzorgingstehuizen. De kleding, haar taalgebruik en de voorwerpen die ze meebrengt prikkelen het geheugen van ouderen. Er komen herinneringen naar boven en verhalen komen los.

Vrijwilliger Thea in de rol van ‘ons moeder’.
Foto: Ben Nienhuis voor Erfgoedvrijwilliger.nl.

Kansen

Levende geschiedenis groepen en erfgoedlocaties leren elkaar langzamerhand steeds beter kennen. Dit levert voor beide partijen kansen op. De reënactmentgroepen zijn continue op zoek naar locaties waar zij bij elkaar kunnen komen en vinden het leuk om hun passie te delen met publiek. Musea en monumenten willen graag een zo breed mogelijk publiek ontvangen en verhalen vertellen. Het aangaan van samenwerkingen kan een aanvulling zijn voor beide kanten. Wil jij in contact komen met een reënactmentgroep? Kijk dan eens bij het Landelijk Platform Levende Geschiedenis, een koepelorganisatie voor levende geschiedenis groepen in Nederland.

Dit artikel is gebaseerd op de verslagen rondom de ‘Inspiratiemiddag: Breng geschiedenis tot leven’, juli 2023.
Versie oktober 2023, Erfgoed Brabant.